ماهی قزل آلا قسمت اول
ماهی قزل‌آلا یا trout از نوع ماهی‌های سردآبی و از خانواده ماهيان آزاد است و در زیرگروه ماهی های آزاد جای گرفته و از گرانبهاترين ماهيان ورزشی بشمار ميروند....ادامه مطلب
اين ماهی هوش و ظرافت و زيبايی اين ماهی قابل تحسين است اما قدرت و جنگجويی وصف ناپذير اين ماهی او را از ديگر گونه ها متمايز ميسازد . دارای بدنی فشرده و داری باله دمی بزرگتر از ماهی آزاد است.
ساقه دمی آن مرتفع، سر کند و قسمت خارجی باله دمی تقریباً صاف است. تعداد فلس بین باله چربی و خط جانبی ۱۹ - ۱۴ عدد و بطور متوسط حدود ۱۶ عدد می‌باشد. تعداد خارهای اولین کمان آبشش بین ۵ - ۲ عدد است که به شکل شمشیر بوده و در پایین به شکل دکمه درآمده‌اند. حداکثر طول بدن ماهی قزل آلا ۱۴۰ سانتیمتر و وزن آن تقریباً به ۵ کیلوگرم می‌رسد.
ماهیان قزل آلا به هنگام ورود به رودخانه جهت جفت‌گیری و تخم ریزی لباس عروسی زیبایی به تن می‌کنند. تخم ریزی آنها بین ماههای بهمن و اسفند است. تعداد تخمها حدود ۱۰ هزار عدد است که تقریباً برای هر کیلوگرم و وزن بدن ماهی ماده ۱۵۰۰ عدد تخم برآورد می‌شود. بیشتر ماهیان بالغ نر و ماده بعد از تخم ریزی زنده مانده و در سال بعد برای تخم ریزی مجدداً وارد آب رودخانه می‌شوند.
لارو این ماهی به‌وسیله نوارهای تیره رنگ با نقطه‌های قرمز زیاد مشخص می‌شوند.(ماهیگیران ورزشی گیلان) بچه ماهیان ۵ - ۱ سال در آب شیرین زندگی می‌کنند که در شمال اروپا این مدت به ۵ سال می‌رسد. هنگامی که طول آنها به ۲۵ - ۱۵ سانتیمتر رسید وارد آب شور شده و بیشتر در ساحل دریا بسر می‌برند.
مشخصات بارز اين ماهيها داشتن باله چربي است كه به سختي ميتوان به آن گفت باله و البته بدن دوكي شكل اين ماهي را نيز نبايد از ياد برد زيرا اين ماهی بابدن و شكل ظاهری خود ميتواند آبی با فشار و سرعت هفتاد كيلومتر بر ساعت را بشكافد و مسير خود را طی نمايد
آرواره اين ماهی مركب از دو آرواره است بشكلی كه دهان اين ماهی در دو مرحله باز ميشود تا بتواند طعمه های بزرگتری را ببلعد هر چند كه آرواره این ماهی و اردک ماهی شكلی مركب دارد ولی تر كيب اين دو آرواره متفاوت است. اين ماهيها به دليل اين كه گوشتخوار هم هستند ولی معده كوتاهتری نسبت به ماهيهای گوشتخوار دارند به جبران اين نقصان زوائدی كرم مانند در اطراف روده دارند كه با ترشح آنزيمها به هزم غذا كمك می كند. فك بالايی و پائينی اين ماهی دارای يك رديف دندان تيز بوده كه در قسمت داخلی دهان اين ماهی اين دندانها بيشتر شده و به حالت پرز سخت و تيز تبديل ميگردند و البته اين ماهی بر روی زبان خود دارای چند رديف دندان بلند تر است.اين ماهی معرف آبهای تميز و پر اكسيژن است و تمام گونه اين ماهی شوری آب دريا را ميتواند تحمل كند بينايی در اين نوع از ماهيها بسيار قوی بوده و بدين سان است كه با وجود آب خروشان و پر حباب تا فاصله هشت متری خارج آب را از عمق نيم متری می بيند لذا برای صيد اين ماهی بايد حداقل فاصله دومتری با لب آب را رعايت كرد
اين ماهيها در زمان نوزادی دارای نوارهايی تيره رنگ بر روی بدن خود هستند كه استتار بسيار مناسبی ايجاد ميكند .نوزاد اين ماهيها بر خلاف ساير ماهيهای ديگر در زمان نوزادی تيره رنگ و در زمان بلوغ روشن تر گشته و نوارها كم كم ناپديد ميگردند.
بويايی :
شايد همه فكر كنند كه دو سوراخ با درپوش كوچك تنها بينی اين موجود است ولی ، در سر اين ماهی سوراخهايی بسيار ريز وجود دارد كه به بويايی اين ماهی كمك شايانی ميكند هرچند كه مكانيسم بويايی اين ماهی بسيا رپيچيده است و می تواند بوی هر موجودی در زير آب را با وجود جريان زياد آب احساس كند. با اینکه انتشار بود در محيط سرد با كندی همراه است ولی اين موجود با دارا بودن كانالهای متعدد در هر سوراخ بينی ، بو را به محاصره در آورده و تماس عصبهای بويايی را با آب بيشتر می کند.
پرزهای حسی :
بر روی فك و آرواره ها آزاد ماهیان پرزها بسيار ريزی وجود دارد كه ميتوان از آنها با نام فاصله سنج ياد كرد كه كنترل ماهی را همچون موهای صورت گربه كنترل ميكند با اين تفاوت كه قدرت مكش را با تعيين فاصله دقيق تا طعمه بررسی و بعد با تنظيم قدرت مكش گرداب آبی رابه سوی طعمه هدايت خواهد كرد. همچنین فاصله ماهی از كف را نيز ثابت خواهد كرد تا بر اثر جريانهای تند سيلابی كه ديد وجود ندارد ماهی با اين سنگها و بستر برخورد نكند.
خط جانبی :
در ميانه بدن ماهی از دم تا به سر ماهی خطی نازك و برجسته وجود دارد كه با دقت بيشتر منافذی بر روی آن مشاهده ميگردد. تعيين فاصله تا سطح آب ، احساس برخورد و عبور هر شيئی كه دارای ارتعاش باشد از وظایف اين خط كه به خط جانبی ماهی مشهور است. خط جانبی ، شنوايی در زير آب را نيز برای ماهی مقدور ميكند. اين خط به عنوان امواج سونار با ارسال و دريافت مانند مكان يابی قوی كه سرعت پردازش آن ميليونها بار سريعتر از پردازش قويترين كامپيوتر ها است حتی به عنوان غذا ياب نيز كاربرد دارد.تشخيص دمای آب و سختی و مسموميت آب نيز به عهده اين خط جانبی و عصبی است.
چشم ماهی :
چشم قزل آلا به صورت محدب و دارای حسگر های بسيار حساس به نور بوده كه بر روی شبكيه چشم اين موجود تعبيه گشته اند. قدرت بينايی اين موجود از هر ماهی ديگری بيشتر است اما ديد بسيار خوبی چون اردك ماهی و سوف در شب ندارد ولی باكمی تابش مهتاب اين ماهی را به وحشی ترين موجود در زير آبهای سرد تبديل خواهد كرد.حفره چشمی اين ماهی در سر در حالتی است كه زاويه صدوهفت درجه ای را پوشش ميدهد و اين به اين علت است كه حسگرهای ديگری در زير فك عمل ديدن يا بهتر بگوييم احساس كردن را به عهده گرفته اند.فركانسهايی از نور را كه چشم انسان قادر به روئيت آنها نيست را دريافت ميكنند اين طول موج از نور برای هر موجود خشكی زی بجز پرندگان شكارچی خطر ناك و كور كننده است. اين ماهی تقريبا همه نوع رنگ را قادر به تشخيص است ولی هر رنگ را با قرمزی ملايم تری تركيب كرده و ميبيند.مثلا اگر يك پشه سفيد را در نظر بگيريد آن را به رنگ صورتی يا نارنجی خواهد ديد واين بدان علت است كه در زير آب خبری از اشعه مادون قرمز آنچنان كه در خشكی هست نيست. لذا اين تركيب رنگی باعث بهتر و صاف ديده شدن اشياء در زير آب ميگردد.اگر شما از عينك دودی پولاريزه استفاده كنيد و بعد رنگ اين عينك را كهربايی يا قهوه ای روشن انتخاب نماييد خواهيد ديد كه با رنگ قهوه ای ديدن زير آب و ماهی زير آب بسيار آسانتر خواهد شد.
دم و باله ها :
شكل ظاهری دم و باله ها از اين ماهی يك فانتوم پر سرعت ساخته است .شكل باله دمی در هنگام حمله يا شنای آرام و سريع اين موجود تغيير می يابد لذا جهت حمله باله تماما باز ميگردد تا ماهی را باسرعت زيادتری به جلو و برای يك لحظه براند در صورتی كه برای شناق آرام دم را تا جای ممكن جمع ميكند.باله های دمی كه اغلب به عنوان محافظ از تخمها در زمان تخمگذاری است ولی وظيفه سكان هدايت اين موجود را بر عهده دارد .باله كمری نيز تعيين فاصله از سطح آب و كنترل تعادل افقی ماهی را بر عهده دارد و گاهی همراه با پوشش آبششها جهت ترساندن مهاجمان از آن استفاده ميكند. باله ای شكمی ماهی را در هنگام شنا در خط مستقيم نگاه ميدارد و باله های سينه ای برای حركت به سمت عقب يا شناهای مسافت كوتاه و تغيير ارتفاع ماهی و در كل كنترل جهت حركت در ماهی را دارد و قدرت مانور را زياد ميكند.
دندانها :
در ماهی قزل آلا چهار نمونه دندان وجود دارد .1-دندانهای نيش -2-دندانهای نگهدارنده - 3-دندانهای زبانی 4-دندانهای آسيا
1-دندانهای نيش در لبه خارجی آرواره ها وجود دارد كه اولين دندانهای قابل ديدن هستند و از همه بلند تر بوده و عمل گرفتن طعمه را بر عهده دارند.
2-دندانهای نگهدارنده : اين دندانها در سقف دهان ماهی و بر روی لبه داخلی آبششها وجود دارد كه با عث نگه داشتن طعمه و ممانعت از خروج آن از دهان ميكنند.
3-دندانهای زبانی: بر روی زمان اين ماهی دندانهايی منحنی وجود دارد كه به سمت داخل است و همچون زبان انسان هدايت طعمه را به عهده دارد با اين تفاوت كه قتل نهايی طعمه بر عهده اين زبان است.
4-دندانهای آسيا : در منطقه گلوی اين ماهی دندانهايی پهن و با زبری نرم وجود دارند كه عمل آسيا و له كردن غذا را بر عهده دارند
منافذ پوستی در سر :
اين منافذ همان طور كه گفته شد دارای حسگر هايی پيشرفته هستند و شايد عملا حس ششم ماهی را قابل لمس نموده است . اين منافذ قدرت تشخيص كوچكترين فعاليتهای الكتريكی موجودات را دارد.
رنگدانه های پوستی :
اين رنگدانه ها كه رنگ پوست را تشكيل ميدهند همچون آفتاب پرست قدرت تغيير دارند لذا به استتار ماهی كمك ميكنند. تغيير رنگ ماهی در هنگام صيد و مرگ دلالت بر اين نكته دارد.حال ماهی برای آمدن بر روی سطح از غلظت اين رنگها ميكاهد تا قابل ديدن نشود و هنگامی كه در كنار سنگی پناه ميگيرد رنگ خود را مطابق با صخره ميكند.اين موجود كنترل كاملی بر روی رنگ خود دارد.
تفاوت نر و ماده :
تفاوتهای ظاهری زيادی در ماده و نوع نر آن وجود دارد ولی به طور كل :
باله چربی : باله چربی در نوع نر كمی بلند تر و كمچربی تر است
باله كمری :درنوع نر باله كمری بلند تر و شل تر است
اندازه : ماهی ماده از نظر طول و جثه بزرگتر از نوع نر است
باله مخرجی : در نوع نر باله مخرجی گرد است و فاقد خار ولی در نوع ماده جهت حفاظت از تخمها باله مخرجی دارای يك خار است.
سر : سر ماهی نر نسبتا كوچكتر و شكلی گرد دارد و گاهی تحدبی بر روی پيشانی دارد ولی در نوع ماده آن قسمت پيشانی صاف و سری كشيده و نوك تيز دارد
قزل آلای رنگین کمان، یکی از سه گونه خانواده آزاد ماهیان (Salmonidae) حاضر در ایران می باشد، و گونه ایست که بصورت مصنوعی در آبهای ایران وارد شده و گسترش پیدا نموده است.
